Hoe zit het nu echt in de Waterleidingduinen?
Geen afschot binnen AWD
Twee jaar geleden dreigde de gedeputeerde van Noord-Holland, de heer Bond, de damherten in de Amsterdamse Waterleiding Duinen (AWD), zonder toestemming van de gemeente Amsterdam, te laten doden. Op grond van de Flora- en faunawet kan de provincie via een zogenaamde aanwijzing jagers opdracht geven om dieren te schieten, ook als de eigenaar dat niet wil. Gelukkig is het zover niet gekomen. Er was en is ook geen enkele reden voor.
Inmiddels geven zowel de gedeputeerde als de jagers toe dat er in het duingebied geen echte problemen zijn. Het hele duingebied, zeg maar de AWD, het Nationaal Park Zuid-Kennemerland (NPZK) en het duingebied daartussen, is nu officieel aangewezen als leefgebied voor de damherten en daar wordt in principe alleen geschoten als de terreineigenaar dat nodig vindt. De gemeente Amsterdam, als eigenaar van de AWD, vindt dat voorlopig niet noodzakelijk.
Er is ook geen probleem in de AWD. Er is voedsel in overvloed en deskundigen denken dat er wel drie keer zoveel damherten kunnen leven. Voor het NPKZ, waarin ook de Zeeweg ligt, is wel een ontheffing verleend door de provincie om damherten en reeën te schieten. Zogenaamd vanwege verkeersoverlast, maar de hekken langs de Zeeweg, waar af en toe aanrijdingen plaatsvinden, vormen nauwelijks een hindernis voor de herten.
Damherten buiten duingebied vogelvrij
Vanwege de verkeersveiligheid en de landbouwschade heeft de provincie wel ontheffing verleend om alle damherten buiten het duingebied af te schieten. Op grond van de Flora- en faunawet is afschot alleen toegestaan als er geen andere maatregelen mogelijk zijn om de verkeersveiligheid te verbeteren en landbouwschade te voorkomen. De Faunabescherming is van mening dat die maatregelen er wel zijn. Een bijvoorbeeld is het hek langs de Vogelenzangseweg. Dat staat er nog maar enkele maanden en de effectiviteit daarvan moet zich nog bewijzen. Daarnaast zijn wij van mening dat er meer maatregelen kunnen worden getroffen om aanrijdingen te voorkomen, zoals het verlagen van de verkeerssnelheid en het intensiveren van de handhaving. Ook het verbeteren van het zicht langs de weg kan plaatselijk aanrijdingen voorkomen. Het aanbrengen van een deugdelijke afrastering kan eventuele landbouwschade voorkomen.
Damherten leven in heel duingebied
Door omwonenden wordt veel geklaagd over andere vormen van ‘overlast’, zoals het opeten van planten in particuliere tuinen. Het is in eerste instantie aan de eigenaar om zijn eigendom af te schermen. Bovendien gaat het hier om beschermde dieren die in principe niet mogen worden afgeschoten, laat staan uitgeroeid. Zonder nadere onderbouwing beweert de provincie met regelmaat, dat de overlast wordt veroorzaakt door damherten die allemaal afkomstig zijn uit de AWD. De Faunabescherming heeft telkens aangegeven dat niet alle in dit gebied aanwezige damherten afkomstig zijn uit de AWD. Er leven al sinds de 50-er jaren van de vorige eeuw damherten in heel Kennemerland, van Noordwijkerhout tot Velsen. Dat betekent dat een hek om de AWD niet zal voorkomen dat damherten, die zich al hun hele leven buiten dit gebied bevinden, in de buurt van wegen komen.
Sterfte damherten door plaatsing hek
Het hek langs de Vogelenzangseweg is geplaatst om damherten binnen de AWD te houden. Gevolg hiervan is dat de damherten die aan de rand van de AWD leefden en gewend waren te foerageren op de omliggende gronden, het gebied opeens niet meer konden verlaten. Een deel van deze dieren, vooral jonge mannelijk damherten, bleek niet in staat te zijn om zich aan deze situatie aan te passen. Zij bleven tegen beter weten in proberen hun vertrouwde voedselgebieden aan de andere kant van het hek te bereiken. In plaats van een paar honderd meter naar het westen te lopen, waar voedsel in overvloed is en was. Dit gebrek om zich aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden is hen noodlottig geworden. Het betrof met name jonge mannetjes, omdat die in de winter sowieso kwetsbaar zijn vanwege de uitputtende bronsttijd in het najaar. Op die manier zijn de afgelopen periode meer damherten gestorven dan andere jaren. Sterfte op zich is overigens niet ongewoon. Deze extra sterfte had niemand echter verwacht, ook wij niet. In principe is er ruim voldoende voedsel aanwezig in het gebied. Omdat deze verhoogde sterfte het gevolg is van menselijk ingrijpen door plaatsing van het hek, hebben wij de gemeente Amsterdam verzocht stervende herten uit hun lijden te verlossen.
Afschot als beheermaatregel onnodig
Naar verwachting zullen de aantallen damherten zich in dit gebied gaan stabiliseren, zonder jacht, zonder wolven, maar door natuurlijke oorzaken zoals aanpassingen in de hormoonhuishouding en misschien ook infectieziekten. Dat is de natuur. Te veel damherten zijn er niet. Biologisch gezien zijn er nooit te veel dieren. Hun aanwezigheid betekent dat er plaats voor hen is. Schieten is leuk voor jagers, maar als beheermaatregel werkt het averechts. Afschot frustreert op ernstige wijze de natuurlijke stabilisatie van een populatie. Dieren die bejaagd worden, gaan veel meer jongen produceren. Een bejaagde populatie vossen krijgt bijvoorbeeld tot wel drie keer zoveel jongen als een onbejaagde populatie.
Bijvoeren geen oplossing
Bijvoeren heeft in feite hetzelfde effect en biedt dus ook geen oplossing voor de damherten zelf. Als de verzwakte dieren al gaan eten, wat meestal niet het geval is, blijven er meer leven, worden er meer jongen geboren en is het probleem het jaar daarna nog groter. Voor de meeste mensen is het moeilijk om toe te kijken als natuurlijke processen hun gang gaan. De drang om in te grijpen is groot maar we moeten ons beseffen dat dit veelal niet in het belang van de dieren is. We maken hiermee de natuur afhankelijk van de mens en dat kan nooit de bedoeling zijn. Bovendien worden problemen er in feite niet mee opgelost. Naar verwachting zal het probleem van de sterfte nabij het nieuwe hek volgende winter niet meer optreden. De overgebleven damherten hebben het hele jaar de tijd om te wennen aan de nieuwe situatie en binnen de AWD zullen ze andere voedselbronnen gaan benutten.
Hek sluit damherten buiten
Het hek bij de Vogelenzangseweg houdt niet alleen damherten tegen die vanuit de AWD naar de omliggende gronden willen gaan. Het hek houdt ook damherten tegen die de AWD in willen komen. Dat kan eenvoudig worden opgelost door in het hek plaatsen te maken, waar de dieren het gebied wel in maar niet uit kunnen gaan. Daarom hebben wij inmiddels zowel bij de gemeente Amsterdam als bij de provincie aangedrongen om dit hek op die manier aan te passen.
Beroep bij rechtbank
Ter beperking van aanrijdingen en landbouwschade buiten de AWD heeft de provincie in 2012 ontheffing verleend om alle damherten buiten dit gebied te schieten. Daar hebben wij als Faunabescherming bezwaar tegen ingediend. Op ons verzoek heeft de rechtbank Haarlem deze ontheffing geschorst. Daardoor konden de jagers tot nog toe niet tot afschot overgaan. Inmiddels heeft de provincie Noord-Holland ons bezwaarschrift ongegrond verklaard, waardoor de damherten over enige weken alsnog mogen worden geschoten. Om dat te voorkomen zijn wij in beroep gegaan bij de rechtbank Haarlem en hebben deze rechtbank opnieuw gevraagd de ontheffing te schorsen. Ons verzoek zal half april worden behandeld. Wij houden u op de hoogte.